ساز سنتور چیست؟ چگونه می توان ساز سنتور را نواخت؟

 سازسنتور

 سازسنتور چیست؟

سنتور نوعی ساز زهی است که اساساً در دو نوع مختلف وجود دارد: سنتور چکش خورده، که دارای رشته هایی است که روی صفحه صدایی با شکل ذوزنقه ای کشیده شده اند که عموماً بر روی یک پایه قرار می گیرند.

در مقابل نوازنده ای قرار دارد که با دو زاویه سیم می زند چکش های کوچکی به نام پتک و سنتور آپالاچی  که اغلب از آن به عنوان سنتور کوهی یاد می شود، یک نسخه باریک تر از ساز خانواده زیتر است.

این ساز دارای سه تا پنج سیم می باشد و دردامان نوازنده ای است که با آن ساز می زند با دست راست هنگام کنترل آکوردها یا ملودی با دست چپ با سیم می نوازد.

تاریخچه سنتور

از دوره های آشوری و بابلی (669 قبل از میلاد) تصاویر و حکاکی هایی به جا مانده که نشان می دهد در آن افراد سازی شبیه ذوزنقه و همانند سنتور را با یک طناب و یا نخ به گردن خویش آویخته اند و با آن می نوازند.

مشخص نیست ساز سنتور ابتدا در کدام کشور استفاده می شده اما آنچه از شواهد حاکی است نشان دهنده آشنایی ایرانیان قبل از اسلام با این ساز بوده اند و به آن «کونار» می گفتند.

عبدالقادر مراغه ای بعد از اسلام «ساز» یا «طوفان» را که شبیه سنتور امروزی بود معرفی کرد که تفاوت آن با سنتور بستن یک سیم برای هر صدا و کوک نمودن آن با جابه جایی خرکها بود.

قدمت آثار کشف شده نشان می دهد که این ساز از ایران به کشورهای دیگر منطقه راه یافته است و در دیگر کشورها به نام های مختلفی نامیده می شود.

مثلا در کشور چین آن را «یان-کین»، در اروپای شرقی «دالسی مر»، در انگلستان «باترفلای»، در آلمان و اتریش «مک پر»، در هند «سنتور»، در کامبوج «فی» و در امریکا «زیتر» می نامند البته این ساز در این کشورها با تفاوت هایی مورد استفاده قرار می گیرد. در بعضی نواحی ارمنستان و گرجستان ساز سنتور رواج زیادی دارد .

امروزه یان-کین یا همان سنتور چینی به عنوان ساز ملی چین شناخته می شود اما بر اساس دست نوشته های قدیمی در سلسله امپراتوری مین (سال های 1368 تا 1644 هـ. م) به علت رفت و آمدهای زیاد بین چین و خاورمیانه، این ساز از طریق دریا از فارس به چین انتقال پیدا کرده است و ابتدا در استان ساحلی کانتون نواخته می شد و سپس به سراسر چین راه پیدا کرده است.

یکی از دانشمندان موسیقی ترکیه به نام رئوف یکتا بیگ در دایره المعارف لاوینیاک نوشته که سنتور از آلات موسیقی قدیم یهودیان است. در دایره المعارف موسیقی لاروس نیز آمده است که سنتور سازی بوده که یهودیان بسیار به آن علاقه داشته اند.

قبل از آغاز دوره قرون وسطی سنتور به اروپا راه پیدا نمود و افراد زیادی را مجذوب خود کرد. مسیحیان اروپایی که به موسیقی و هنر علاقه وافری داشتند به تکمیل این ساز پرداختند و سازهایی مانند پیانو که سلطان سازهاست از آن به وجود آمد.

انواع سنتورها

انواع سنتورها

سنتورها می توانند انواع مختلفی داشته باشند که در زیر به چند نوع آن اشاره می کنیم:

سنتور چکش دار

سنتور چکش دار مدرن از یک جعبه ذوزنقه ای ساخته شده است که رشته های آن در چهار پل قرار دارد و در دو انتهای آن میخ های تنظیم شده است.

این ساز معمولاً روی میز قرار می گیرد یا با سیم هایی موازی با جلوی بدن نوازنده قرار می گیرد. رشته های سنتور با چکش زده می شود.

موسیقی سنتور به سبک قدیمی تک صدایی است، اما موسیقی های اخیر و نوازندگان تجربه می کنند که همزمان بیش از یک نت را پخش کنند.

اکثر سنتورهای چکش دار آمریکایی دارای کلیدهای اصلی F ، C ، G و D هستند که به راحتی در دسترس هستند، که برای انواع سبک های موسیقی مانند بلوگراس، سرودها، آهنگ های سلتیک و حتی برخی از موسیقی پاپ به خوبی کار می کند.

به تعبیری کاملاً ابتدایی، شما می توانید یک سنتور کوچک را شبیه به یک پیانو فقط با کلیدهای سفید بدانید.

هرچه سنتور بزرگتر باشد، تعداد کلیدهای بیشتری نیز در دسترس است و برخی از ابزارها ممکن است علاوه بر طرح تنظیم سنتی در مقیاس بزرگ، یادداشت های رنگی دیگری را نیز در خود داشته باشند.

چکش ساز سنتور

چکش ساز سنتور

چکش های سنتور ممکن است سخت یا نرم باشند و دارای چوب های سفت یا نرم باشند. در ایالات متحده و انگلیس نوازندگان معمولاً چوب های خود را طراحی می کنند، اما در کشورهای دیگر چکش ها استاندارد هستند.

سنتور کوهی

سنتور کوهی را سنتور آپالاچی، سنتور دامان یا کمانچه گراز نیز می نامند. سنتور کوهی عمدتا برای موسیقی محلی در جنوب شرقی ایالات متحده استفاده می شود.

دارای بدنه ای باریک است و با کشیدن تارهایی که روی پره ها هستند نواخته می شود. به طور سنتی سه سیم وجود دارد: ملودی، میانه و باس که گاهی اوقات رشته ها برای افزایش حجم دو سیم می شوند.

سنتورها در فرهنگ های دیگر

سازهای شبیه سنتور در فرهنگ های دیگر شامل سنتور از خاورمیانه توسعه یافته در ایران، یانگ کوین از چین، کیلبالوم از اروپای شرقی، تمپان از اروپای غربی و هکرت از آلمان است.

 بدنه ساز سنتور

بدنه ساز سنتور

 شکل بدنه ساز به دونوع رایج ترین حالت ساعت شنی و قطره اشک است. هنگام نواختن به صورت ایستاده، قطره اشک راحت تر است. هنگام نشستن، هر دوخوب است.

انتخاب چوب برای کناره ها و پشت سازگزینه های زیادی وجود دارد که می توانند بر سایه زدن یا رنگ آمیزی صدای ساز تأثیر بگذارند.

  • عمق طرفین ساز

سازهایی که دارای بدنی عمیق تر هستند می توانند لحن یا صدای عمیق تری داشته باشند.

  • قراردادن پل برای ساز

در سازهای قدیمی، پل در دم یا نزدیک دم ساز قرار می گیرد.

برخی از سازندگان معاصر در حال انتقال پل از قسمت پایینی و مستقیماً روی تخته کمان برای ایجاد صدای گیتار با بیان بیشتر هستند.

  • روکش تخته آبنوس

 داشتن یک چوب سخت، مانند آبنوس، بر روی تخته اصطکاک دست چپ نوازنده را کاهش می دهد. برخی افراد این گزینه را ترجیح می دهند.

نواختن ساز سنتور

نوازندگی سنتور به وسیله دو چوب نازک که به آن‌ها «مضراب» یا «زخمه» می‌گویند، صورت می‌گیرد و در واقع به عنوان یک واسط میان دست و سیم‌های سنتور عمل می‌کند.

مضراب از 4 قسمت عمده سر مضراب، ساقه، حلقه و دم تشکیل شده است.

هنگام نواختن سنتور انگشتان دست با ترتیب و قاعده معینی در داخل حلقه مضراب قرار گرفته و بدین ترتیب نوازنده سنتور با حرکت چرخشی مچ و با استفاده از سر مضراب، بر روی سیم ضربه وارد می‌آورد.

 مضراب‌های سنتور در گذشته بدون نمد بودند ولی در حال حاضر معمولاً به مضراب‌ها نمد می‌چسبانند که خود باعث لطیف‌تر شدن صدای سنتور می‌شود.

 

 

 

 

 

چکیده

در این مقاله ما قصد داشتیم تا شما را با ساز سنتورآشنا کنیم و تاریخچه این ساز را به شما معرفی کنیم.

این ساز دارای اشکال مختلفی در ایران دارد.ما در اینجا به چند مدل آن اشاره کردیم و نواختن ساز سنتور را به شما آموزش داده ایم.

 

مطالب مرتبط:

 

ساز های اصیل ایرانی

تاریخچه ساز تار

 

 

اگر مایل هستید می توانید نظرات و پیشنهادات خود را با ما در میان بگذارید.