آشنایی با سازهای بادی و انواع آن+طرز اجرای سازهای بادی.

 

ساز بادی

ساز بادی چه نوع سازی است؟ آیا سازهای بادی انواع مختلفی دارد؟

سازهای بادی از اولین آلات موسیقی بودند که به دست بشر ساخته شدند. انسان‌های قرون گذشته آموخته بودند که با دمیدن در مخروط، برگ، یا حتی شاخ حیوانات می‌توانند صدایی بلند و بوقی مانند تولید کنند. آن‌ها با استفاده از این دانش به ساختن آلات موسیقی کنونی پرداختند.

انواع سازهای بادی

سازهای بادی به علت متفاوت بودن ساختار فیزیکی آنها به دو دسته سازهای بادی چوبی و سازهای بادی برنجی تقسیم کرد که در که در هر دو دسته یکجور نواخته میشود.اصطلاح «چوبی» یا «برنجی» بدان معنا نسیت که آن ساز از چه جنسی ساخته شده، بلکه این طبقه‌بندی بر پایه چگونگی و نحوه تولید صدا در دهنی آن‌ها مربوط می‌شود. مثلاً فلوت جزءسازهای بادی چوبی محسوب می‌گردد، هرچند که بدنه آن از فلز است.یا فلوت ریکوردر که در گذشته بسیار رایج بود و از چوب ساخته می‌شد، امروز برای آموزش موسیقی به کودکان رواج دارد و از پلاستیک ساخته می‌شود ولی جزو سازهای بادی چوبی است. ساکسوفون نیز معمولاً از جنس برنج است اما جزو سازهای بادی چوبی است.

 

 

 

 

ساز  بادی چوبی

• سازهای بادی چوبی

سازهای بادی چوبی در اندازه های متفاوت موجودند. در بین این سازها فلوت و کلارینت دارای اندازه کوچک ولی باسون و ابوا بزرگ و ظریف اند و باید با دقت از آنها نگهداری کرد. این نوع سازها علاوه بر سبک کلاسیک در سبک های موسیقی جاز، فولک و پاپ کاربرد دارند. در این سازها صداها و نوسان ها با زیر و بمی متفاوت، توسط سوراخ های کوچکی که در طول بدنه ساز موجود است حاصل می شود و در واقع نوازنده با قراردادن انگشت بر روی آنها صدا را ایجاد می کند.

 

 

ساز بادی برنجی

• سازهای بادی برنجی

صدا در این نوع سازها بر اثر ارتعاش هایی در لوله و به خاطر تماس و لرزش لب های نوازنده در درون کاسه دهنی تولید می شود. جنس آنها از برنج، مس وگاهی اوقات نقره است. این سازها صدای قوی و پرحجمی دارند و نسبتا بزرگ هستند اما یادگیری مقدماتی آنها خیلی مشکل نیست. ترومپت، هورن، شیپور، ترومبون، توبا و کُر از این نوع سازها هستند. زیرترین صدا در این خانواده را می توان به ساز بادی برنجی ترومپت نسبت داد. سازهای بادی برنجی از نوع سازهای بادی ارکستر سمفونیک است. در این سازها برای تضعیف صدا و تغییر رنگ صوتی از سوردین استفاده می شود و دارای قدرت صوتی بالایی هستند. توبا، بن ترین ساز این خانواده است وصدایی پرحجم دارد و برای تقویت صداهای بم بسیار عالی است.

 

انواع سازهای بادی چوبی

سازهای بادی چوبی چنین نام گرفته اند زیرا صدای آن ها ازنوسان هوا در لوله هایی،که در قدیم از چوب ساخته می شده اند،ایجاد می شود.هر چند در سده ی بیستم فلوت و پیکولو را از فلز ساختند.بادی های چوبی در طول بدنه ی خود دارای سوراخ های کوچکی هستند که با انگشت یا بالشتک هایی، که به وسیله ی شستی های سازبه حرکت در می آیند، باز و بسته می شوند. نوازنده با باز و بسته کردن این سوراخ ها،طول ستون هوای نوسان کننده را تغییر می دهد وبه این ترتیب صدا هایی با زیر و بم متفاوت ایجاد می کند.

فلوت کلیدار

1.فلوت کلید دار

فلوت از سازهای اصلی بادی چوبی به شما می رود. این ساز دارای رنگ صوتی بسیار تغزلی و لطیف است. محدوده صوتی ساز فلوت، محدوده زیر (صداهای نازک) است و حدود 4 اکتاو وسعت دارد. در محدوده ی صوتی بالای خود، می تواند بسیار موثر و پر طنین اجرا کند. اما محدوده صوتی پایین آن که شالومه نامیده می شود، دارای صدایی تاریک و کم تاثیر است. در ارکستر سمفونیک معمولاً 2 یا 3 فلوت حضور دارد.

2.فلوت پیکولو

از سازهای بادی چوبی فرعی ارکستر است. این ساز هم خانواده فلوت کلید دار است. فلوت پیکولو را گاهی به اختصار پیکولو می نامند. رنگ صوتی آن بسیار شبیه به فلوت است. اما محدوده صوتی آن، صداهای خیلی زیر (با فرکانس خیلی بالا) را شامل می شود. به طوری که این ساز زیرترین محدوده را در بین سازهای ارکستر دارا است.

ابوا

 

3.ابوا و کرآنگله

ابوا ساز اصلی و کرآنگله (هرون انگلیسی) ساز فرعی هم خانواده آن است. ابوا دارای رنگ صوتی تکتاز است که به این ویژگی prima donna گویند. به این معنا که حتی وقتی در محدوده غیر نافذ اجرا می کند، صدای آن دارای نفوذ نسبتاً بالاست. محدوده صوتی آن صداهای زیر را شمامل می شود. اما نمی تواند نت های خیلی بالای محدوده صوتی فلوت را اجرا کند. این محدوده حدود 3 اکتاو است. کر آنگله نیز رنگ صوتی مشابه ابوا دارد اما محدوده صوتی آن کمی بم تر از ابوا است. کرآنگله سازی انتقالی است که یک فاصله پنجم درست پایینتر از نت نویسی خود، صدا می دهد.

4.کلارینت و کلارینت باس

شاید یکی از دلربا ترین سازهای بادی چوبی از لحاظ رنگ  صوتی، کلارینت باشد. این ساز از سازهای اصلی بادی چوبی است. کلارینت محدوده ی صوتی مشابه ابوا دارد؛ با این تفاوت که از پایین (صداهای بم)، چند نت بیشتر دارد. کلارینت دو نوع اصلی کلارینت سی بمل و کلارینت لا است. هر دو انتقالی بوده و کلارینت سی بمل دوم بزرگ و دیگری سوم کوچک پایین تر صدا می دهند. در کنار آن، کلارینت باس نیز دارای رنگ صوتی مشابه و محدوده صوتی بم است. کلارینت باس نیز از سازهای انتقالی است. کلارینت باس سی بمل اگر با کلید فا نوشته شود، دوم بزرگ پایینتر صدا می دهد. همچنین اگر با کلید سل نگارش شود، یک نهم بزرگ پایین تر از نت نویسی خود صدا می دهد.

 

 

فاگوت

 

5.فاگوت و کنترفاگوت

رنگ صوتی این دو ساز، کمتر خاصیت اجرای تغزلی دارد. اگرچه فاگوت گاهی ملودی های اصلی را اجرا می کند، اما بیشتر اوقات  کاربرد این دو ساز در نقش هارمونی و همراهی است. فاگوت دارای محدوده صوتی بم و کنترفاگوت محدوده صوتی «خیلی بم» دارد. به طوریکه بم ترین صداها را در بین سازهای ارکستر می تواند تولید کند.

انواع سازهای بادی برنجی

این نوع سازها جنسی از برنج یا مس دارند به همین علت به سازهای بادی برنجی معروف هستند.

 

• ترومپت

ترومپت از جمله اولین سازهای برنجی می­باشد و معمولا در گذشته‌های دور، از ترومپت به دلیل قابلیت تولید صدای پر قدرت، برای صدای آژیرها، شروع ملاقات یا هشدار در جنگ ها استفاده میشد. امروزه  سازترومپت عضو اصلی بسیاری از آنسامبل‌‌‌­ها (گروه‌‌نوازی‌ها)، به ویژه آنسامبل‌­های موسیقی جز و کلاسیک، در نظر گرفته می­شود.

ترومپت­‌‌ها معمولا سه دریچه دارند (البته ترومپت­های 2 و 4 دریچه‌­ایی نیز وجود دارد).فشار این دریچه‌ها توسط انگشتان نوازنده، در کنار فشار لب­ها به درون قسمت دهانی، اساس کار ترومپت می باشد.

تنوعات باز و بسته کردن کلیدها در ترومپت، امکان تولید صداهای متفاوت زیر و بم را می­دهد. لازم به ذکر است که محدوده صوتی این ساز در منطقه اصوات زیر (در خانواده بادی برنجی) است.

 

• ترومبون

 سازترومبون از لحاظ ساختمان بسیار مشابه ترومپت می­باشد. در حقیقت واژه ترومبون از معادل ایتالیایی “ترومپت بزرگ” گرفته شده است.به جای استفاده از دریچه‌­ها، ترومبون از یک اسلاید برای تغییر نت‌ها استفاده می­کند.یک لوله U شکل بین 7 موقعیت در راستای ترومبون حرکت داده می­شود. بلندای لوله در هر یک از این موقعیت­‌ها، نت مورد نظر را تولید می­کند.

 

الف : ترومبن هایی که اندازه و صدا دهی مختلف دارند ( پیکولو ، سوپرانو، آلتو ، تنور و باس ) و مجهز به کلید ، پیستون و یا والو هستند و در حال حاضر در ارکستر سمفونیک مورد استفاده قرار نمی گیرد.

 

ب : ترومبن های دارای کولیس یا کشویی ( وسیله ای که اجرای گلیسندوها را برای لین ساز فراهم می کند ) در حال حاضر بیشترین استفاده در ارکستر سمفونیک دارند .)

• فلوگل هورن

 سازفلوگل هورن تفاوتی جزئی با هورن­‌های برنجی سنتی دارد. اولین تفاوت میان این دو، حفره درونی مخروطی پهن‌­تر است. فلوگل هورن به طور معمول در آنسامبل­‌های موسیقی جز استفاده می­شود. اما در کنسرت­‌های گروهی و تنظیمات ارکسترها نیز دیده می­شود. صدای این ساز کمی از صدای ترومپت ملایم‌­تر می­باشد.

 

• کورنت (CORNET)

نام کورنت از کورنه (corne) به معنای هورن گرفته شده است که خود کلمه horn از کلمه لاتین cornus گرفته شده است. یک از سازهایی که به این دسته از سازها تعلق ندارد، ولی از خانواده Zink (که شامل سرپنت نیز است) به نام کورنتو (cornetto) خوانده می‌شود. کورنو (cornu) رومی/اتروسکی (یا بطور ساده هورن) که جد زبانی این سازهاست. این ساز نیای پست هورن است که از آن کورنت پدید آمد، همانند یک باگل برای اعلام دستورات در میدان جنگ استفاده می‌شد.  

 

 سازکورنت یکی دیگر از سازهای مشابه ترومپت می­باشد. تفاوت شاخص میان این دو، شکل مخروطی بزرگ دهانه کورنت می­باشد. در حالی که ترومپت شکل استوانه ای دارد.

مشابه فلوگل هورن، کورنت صدای تیره ­تر و ملایم­‌تری در مقایسه با ترومپت ایجاد میکند و در بین نوازندگان سطوح مقدماتی محبوب­‌تر است.تعادل این ساز برای نوازنده بیشتر و نگه داشتن آن آسان­تر است.

فرنج هورن

• فرنچ هورن

همان طور که اسم ساز نشان می دهد،ساز فرنچ هورن حدود قرن 17 برای اولین بار در فرانسه ساخته شد. برخلاف خطوط صاف تر ساز در ترومپت و ترومبون، لوله های این ساز منحنی وار به بالا چرخانده می شوند. نوازندگی با فرنچ هورن در مقایسه با سایر هم ترازانش، دشوارتر است.

علاوه بر دریچه های قابل کنترل دستی، تغییر نت در این ساز نیازمند تسلط بر سرعت هوای در حال جریان در طول ساز و قطر لب های نوازنده می باشد.

 

 

چکیده

سازهای بادی یکی از قدیمیترین سازهای موسیقی میباشد که دو نوع دارد سازهای بادی چوبی و سازهای بادی برنجی که هر دو اینها توسط دمیدن هوا داخل آنها اجرا میشود فقط طرز زدن آنها متفاوت است و هر کدام از آنها  نیز تنوع زیادی دارند.

 

مطالب مرتبط:

یادگیری ساز

آشنایی با سازهای زهی

سازهای صفحه کلیددار

در صورت تمایل میتوانید سوالات خود را با ما در میان بگذارید در اسرع وقت پاسخگوی شما خواهیم بود.